Stwardnienie rozsiane (SM) jest chorobą autoimmunologiczną. Układ odpornościowy organizmu błędnie atakuje substancję, która otacza i chroni nerwy w mózgu i rdzeniu kręgowym. Ta substancja nazywa się mieliną.
Mielina umożliwia szybkie i płynne przesyłanie sygnałów przez nerwy. Kiedy jest kontuzjowany, sygnały zwalniają i źle się komunikują, powodując objawy SM.
SM rozpoznane w dzieciństwie nazywa się SM pediatrycznym. Tylko 3 do 5 procent osób z SM jest diagnozowanych przed ukończeniem 16 roku życia, a mniej niż 1 procent otrzymuje diagnozę przed ukończeniem 10 roku życia.
Objawy SM u dzieci i młodzieży
Objawy SM zależą od tego, które nerwy zostały dotknięte. Ponieważ uszkodzenie mieliny jest plamiste i może wpływać na dowolną część ośrodkowego układu nerwowego, objawy SM są nieprzewidywalne i różnią się w zależności od osoby.
U dzieci stwardnienie rozsiane jest prawie zawsze typem rzutowo-remisyjnym. Oznacza to, że choroba przebiega naprzemiennie między nawrotami, w których u kogoś pojawiają się nowe objawy, a remisjami, w których występują tylko łagodne objawy lub ich brak.
Flary mogą trwać od dni do tygodni, a remisja może trwać miesiące lub lata. Ostatecznie jednak choroba może przekształcić się w trwałą niepełnosprawność.
Większość objawów SM u dzieci jest taka sama jak u dorosłych, w tym:
- słabość
- mrowienie i drętwienie
- problemy z oczami, w tym utrata wzroku, ból podczas ruchu gałek ocznych i podwójne widzenie
- problemy z równowagą
- trudności w chodzeniu
- drżenie
- spastyczność (ciągły skurcz mięśni)
- problemy z kontrolą jelit i pęcherza
- bełkotliwa wymowa
Zwykle objawy, takie jak osłabienie, drętwienie i mrowienie oraz utrata wzroku, występują w danym momencie tylko po jednej stronie ciała.
U dzieci ze stwardnieniem rozsianym często występują zaburzenia nastroju. Depresja występuje najczęściej i występuje u około 27 procent dzieci ze stwardnieniem rozsianym. Inne częste warunki obejmują:
- niepokój
- zaburzenie lękowe
- depresja dwubiegunowa
- zaburzenie adaptacyjne
Około 30 procent dzieci ze stwardnieniem rozsianym ma upośledzenie funkcji poznawczych lub problemy z myśleniem. Do najczęściej dotkniętych działań należą:
- pamięć
- zakres uwagi
- szybkość i koordynacja wykonywania zadań
- przetwarzanie informacji
- funkcje wykonawcze, takie jak planowanie, organizowanie i podejmowanie decyzji
Niektóre objawy występują częściej u dzieci, ale rzadziej u dorosłych. Te objawy to:
- drgawki
- letarg
Przyczyny SM u dzieci i młodzieży
Przyczyna SM u dzieci (i dorosłych) nie jest znana. Nie jest zaraźliwa i nic nie można zrobić, aby temu zapobiec. Jest jednak kilka rzeczy, które wydają się zwiększać ryzyko zachorowania:
- Genetyka / historia rodziny. SM nie jest dziedziczone po rodzicach, ale jeśli dziecko ma określone kombinacje genów lub rodzic lub rodzeństwo z SM, jest nieco bardziej prawdopodobne, że je zachoruje.
- Narażenie na wirusa Epstein-Barr. Wirus ten może działać jako czynnik wywołujący SM u dzieci, które są na nią podatne. Jednak wiele dzieci jest narażonych na wirusa i nie choruje na SM.
- Niski poziom witaminy D. SM występuje częściej u ludzi w klimacie północnym, gdzie jest mniej słońca niż wokół równika. Nasze ciała potrzebują światła słonecznego do produkcji witaminy D, więc ludzie w klimacie północnym mają zwykle niższy poziom witaminy D. Naukowcy uważają, że może to oznaczać związek między SM a niską zawartością witaminy D. Ponadto niski poziom witaminy D zwiększa ryzyko nawrotu choroby.
- Narażenie na palenie. Wykazano, że dym papierosowy, zarówno bierny, jak i bierny, zwiększa ryzyko rozwoju SM.
Rozpoznanie SM u dzieci i młodzieży
Rozpoznanie SM u dzieci może być trudne z kilku powodów.
Inne choroby wieku dziecięcego mogą mieć podobne objawy i trudno je odróżnić. Ponieważ stwardnienie rozsiane jest tak rzadkie u dzieci i nastolatków, lekarze mogą go nie szukać.
Nie ma specjalnego testu do diagnozowania SM. Zamiast tego lekarz wykorzystuje informacje z wywiadu, badania i kilku testów, aby potwierdzić diagnozę i wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów.
Aby postawić diagnozę, lekarz musi zobaczyć objawy SM w dwóch częściach ośrodkowego układu nerwowego w dwóch różnych momentach. Diagnozę można postawić tylko po jednym epizodzie z nieprawidłowościami widocznymi w badaniu MRI, jeśli istnieją dowody na stwardnienie rozsiane w płynie rdzeniowym i wykluczone są wszystkie inne możliwe przyczyny objawów i wyniki badań MRI.
Testy, które lekarz może wykorzystać do zdiagnozowania SM, obejmują:
- Historia i egzamin. Lekarz zada szczegółowe pytania dotyczące rodzajów i częstotliwości objawów u dziecka oraz przeprowadzi dokładne badanie neurologiczne.
- MRI. MRI pokazuje, czy jakiekolwiek części mózgu i rdzenia kręgowego są uszkodzone. Może również wskazywać, czy istnieje stan zapalny nerwu wzrokowego między okiem a mózgiem, nazywany zapaleniem nerwu wzrokowego.
- Nakłucie lędźwiowe. Do tej procedury pobiera się próbkę płynu otaczającego mózg i rdzeń kręgowy i bada się ją pod kątem objawów SM.
- Potencjały wywołane. Ten test pokazuje, jak szybko sygnały przechodzą przez nerwy. Sygnały te będą powolne u dzieci ze stwardnieniem rozsianym, jeśli w przeszłości wystąpiło zapalenie nerwu wzrokowego.
- Optyczna tomografia koherentna. Jest to test, który wykonuje zdjęcie nerwu wzrokowego i może szukać przerzedzenia. Może to wywołać historię zapalenia nerwu wzrokowego, które mogło nie powodować żadnych objawów.
Leczenie SM u dzieci i młodzieży
Chociaż nie ma lekarstwa na stwardnienie rozsiane, istnieją metody leczenia mające na celu zmniejszenie liczby nowych zmian i nawrotów oraz spowolnienie postępu choroby:
- Steroidy mogą zmniejszyć stan zapalny i zmniejszyć długość i nasilenie nawrotów.
- Wymiana osocza, która usuwa przeciwciała atakujące mielinę, może być stosowana w leczeniu nawrotu, jeśli steroidy nie działają lub nie są tolerowane.
Specyficzne objawy można leczyć innymi lekami w celu poprawy jakości życia.
Terapia fizyczna, zajęciowa i logopedyczna może być również pomocna dla dzieci ze stwardnieniem rozsianym.
Zalecenia dietetyczne dla SM u dzieci
Plan żywieniowy osoby chorej na SM jest ważny, aby zapobiec nawrotom choroby, zwłaszcza u dzieci. Jedno z badań z 2018 roku wykazało, że dzieci stosujące dietę bogatą w tłuszcze, zwłaszcza tłuszcze nasycone, były bardziej narażone na nawrót. Wydawało się, że jedzenie większej ilości warzyw prowadzi do mniejszej liczby nawrotów.
Badanie nie wykazało żadnego związku ze wzrostem węglowodanów, cholesterolu, nabiału, błonnika, owoców, żelaza lub cukru.
Jest możliwe, że nadmierne spożycie tłuszczu może wywołać zwiększone zapalne chemikalia lub wpłynąć na mikroflorę jelitową.
Inne badanie z 2018 roku zasugerowało związek między niskim spożyciem żelaza a przypadkami SM u dzieci. Chociaż potrzeba więcej badań, aby lepiej zrozumieć związek między żywnością a SM u dzieci, zdrowa dieta może być czynnikiem zmniejszającym nawroty i objawy.
Oto niektóre pokarmy i składniki odżywcze, które mają poprawić dietę dzieci na SM:
- Zbalansowana dieta. Zdrowa równowaga węglowodanów złożonych, zdrowych tłuszczów, białka, owoców i dużej ilości warzyw wpływa na ogólny stan zdrowia.
- Żelazo. Pokarmy bogate w żelazo obejmują zielone warzywa liściaste, takie jak szpinak, fasola, kurczak, indyk oraz wzbogacone pieczywo pełnoziarniste i płatki zbożowe.
- Kwasy tłuszczowe omega-3. Można je znaleźć w suplementach i produktach spożywczych, takich jak łosoś, siemię lniane i orzechy włoskie. Kwasy tłuszczowe omega-3 zostały powiązane z niższymi wskaźnikami nawrotów u dorosłych ze stwardnieniem rozsianym.
- Witamina D. Niski poziom witaminy D wiąże się z większą częstością występowania SM. Tłuste ryby, takie jak łosoś i dorsz, tuńczyk w puszce, żółtka jaj, grzyby, wzbogacona żywność i suplementy witaminy D to dobry wybór.
- Warzywa bogate w błonnik. Ciemne, liściaste warzywa i inne warzywa bogate w błonnik mogą pomóc ustabilizować poziom cukru we krwi i zapobiec nawrotom. Szpinak, brokuły i jarmuż są również świetnymi źródłami wapnia i żelaza.
Oto, czego należy unikać w diecie pediatrycznej z SM:
- tłuszcze nasycone
- cukier (który może zaostrzyć objawy)
- ultra przetworzona żywność i rafinowane zboża
- nadmierna sól (może być związana z obniżeniem funkcji poznawczych)
- gluten, jeśli okaże się, że jest nietolerancyjny (istnieją pewne powiązania między celiakią a stwardnieniem rozsianym, dlatego zaleca się wykonanie testu na nietolerancję)
Szczególne względy i wyzwania społeczne
Zachorowanie na stwardnienie rozsiane w dzieciństwie może powodować wyzwania emocjonalne i społeczne. Życie z poważną chorobą przewlekłą może negatywnie wpłynąć na:
- własny wizerunek
- pewność siebie
- występ w szkole
- przyjaźnie i relacje z innymi osobami w tym samym wieku
- życie towarzyskie
- relacje rodzinne
- zachowanie
- myśli o przyszłości
Ważne jest, aby dziecko chore na SM miało dostęp do doradców szkolnych, terapeutów i innych osób oraz zasobów, które mogą mu pomóc w radzeniu sobie z tymi wyzwaniami. Powinni być zachęcani do mówienia o swoich doświadczeniach i problemach.
Wsparcie ze strony nauczycieli, rodziny, duchowieństwa i innych członków społeczności może również pomóc dzieciom w skutecznym radzeniu sobie z tymi problemami.
Oczekiwana długość życia i perspektywy dla dzieci i nastolatków z SM
Stwardnienie rozsiane to choroba przewlekła i postępująca, ale nie jest śmiertelna i zwykle nie skraca oczekiwanej długości życia. Jest to prawdą bez względu na to, ile masz lat, kiedy się zaczyna.
U większości dzieci ze stwardnieniem rozsianym w końcu przechodzi od typu rzutowo-remisyjnego do nieodwracalnej niepełnosprawności. Choroba zwykle postępuje wolniej u dzieci i nastolatków, a znaczące upośledzenie rozwija się około 10 lat później niż wtedy, gdy SM zaczyna się w wieku dorosłym.
Jednak ponieważ choroba zaczyna się w młodszym wieku, dzieci zwykle potrzebują stałej pomocy około 10 lat wcześniej niż dzieci z SM o początku w wieku dorosłym.
W ciągu pierwszych kilku lat po postawieniu diagnozy u dzieci zaostrzenia występują częściej niż u dorosłych. Ale oni również wychodzą z nich i dochodzą do remisji szybciej niż ludzie, u których zdiagnozowano jako dorośli.
U dzieci nie można wyleczyć ani zapobiegać SM, ale poprzez leczenie objawów, radzenie sobie z wyzwaniami emocjonalnymi i społecznymi oraz utrzymywanie zdrowego stylu życia, możliwa jest dobra jakość życia.
